Σάββατο 9 Απριλίου 2011

ΤΩ ΑΓΝΩΣΤΩ ΜΗΧΑΝΙΚΩ

ΣΤΙΣ ΠΕΡΙΣΣΌΤΕΡΕΣ ΑΝΑΦΟΡΈΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΊΑ ΕΛΛΆΔΑ ΕΞΥΜΝΕΊΤΑΙ Η ΤΈΧΝΗ ΚΑΙ Η ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΉ, ΤΑ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΆ ΔΗΜΙΟΥΡΓΉΜΑΤΑ ΚΑΙ ΟΙ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΈΣ ΑΝΑΖΗΤΉΣΕΙΣ ΤΩΝ ΜΕΓΆΛΩΝ ΣΤΟΧΑΣΤΏΝ, ΑΛΛΆ ΕΛΆΧΙΣΤΕΣ ΑΝΑΦΟΡΈΣ ΓΊΝΟΝΤΑΙ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΊΑ, ΤΙΣ ΜΗΧΑΝΈΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΦΕΥΡΕΤΙΚΌΤΗΤΑ ΤΩΝ ΠΡΟΓΌΝΩΝ ΜΑΣ.

Είναι αλήθεια λίγα τα ευρήματα που παραπέμπουν στον "άγνωστο μηχανικό", τις μεγαλοφυΐες που κρύβονται πίσω από τους μεγαλειώδεις ναούς, τη ναυπήγηση των σκαφών που αντιμετώπισαν τον Περσικό στόλο στη Σαλαμίνα, την εξόρυξη και επεξεργασία των μετάλλων, τα επικοινωνιακά συστήματα και τα αρδευτικά έργα που εξασφάλιζαν στους αρχαίους Έλληνες την υλικοτεχνική υποδομή για να φιλοκαλούν μετ' ευτελείας και να φιλοσοφούν…
Αν όμως οι ίδιοι οι εφευρέτες και μηχανικοί δεν άφησαν γραπτές μαρτυρίες, υπάρχουν τα ίδια τα έργα τους που κατέπληξαν τους σύγχρονους, εντυπωσίασαν τους μελλοντικούς συγγραφείς και μας αποκαλύπτουν μέσα από τον χρόνο ένα διαφορετικό πρόσωπο της Αρχαίας Ελλάδας…
Θεός των Μαστόρων και Μάστορας των Θεών…
talos the mobot.jpg (44958 bytes)Όμως, οι εφευρέτες και οι μηχανικοί στην αρχαία Ελλάδα, είχαν σημαντική θέση, τόσο στην κοινωνία των ανθρώπων, όσο και στην κατοικία των θεών. Οι Θεοί του Ολύμπου είχαν το δικό τους μάστορα (λέξη που προέρχεται από την ελληνική "μέγιστος" - Λατ. magister - Αγγλ. master) που δεν ήταν άλλος από τον Ήφαιστο, έναν παράξενο θεό. Θεός της φωτιάς και των μετάλλων (χαλκέα τον αποκαλεί ο Όμηρος), κατέχει πολλές μηχανικές γνώσεις, κατασκευάζει τα όπλα των θεών και των ημίθεων (τους κεραυνούς του Δία, την ασπίδα της Αθηνάς, τα βέλη της Αρτέμιδος και του Απόλλωνα, τα όπλα του Ηρακλή και την ασπίδα του Αχιλλέα) αλλά και τα παλάτια των θεών, το κρεβάτι του Ήλιου, τους κρατήρες του Διονύσου και πολλά κοσμήματα που στόλισαν θνητούς και αθάνατους.
Μα τα πιο θαυμαστά έργα του Ήφαιστου είναι οι πολύπλοκοι, αυτόματοι μηχανισμοί με τη μορφή έμψυχων όντων, όπως ο χρυσός σκύλος - φύλακας του Δία αλλά και το πρώτο ρομπότ, τον μυθικό γίγαντα Τάλω, που τον κατασκεύασε κατά παραγγελία του Δία. Ο Τάλως έγινε δώρο του Δία στον Μίνωα για να φυλάει τα παράλια της Κρήτης από τους εισβολείς, καθήκον που το εκτελούσε ασταμάτητα, αφού στη μοναδική του φλέβα έρεε το "αίμα των αθανάτων", το υγρό που του έδινε ζωή και δύναμη.
talos photo.jpg (91505 bytes)Η σχετική αναφορά μπορεί να βρεθεί στον “Περσέα” στη διεύθυνση http://hydra.perseus.tufts.edu/cgi-bin/text?lookup=Apollod.+vol.+1.119!    Σήμερα ο Τάλως ξαναεμφανίστηκε στην Κρήτη! Είναι ένα σύγχρονο ρομπότ κατασκευασμένο από το Εργαστήριο Ρομποτικής του ΙΤΕ, εφοδιασμένο με ψηφιακά κέντρα ελέγχου και αισθητήρες και παρουσιάζεται μέσα από τη διεύθυνση http://www.ics.forth.gr/proj/cvrl/talos.html   
Tριήρης: Tο αριστούργημα της ναυπηγηκής
trireme.jpg (222358 bytes)Μια από τις μεγαλύτερες στιγμές στην ιστορία του ανθρώπου ήταν το ξάνοιγμά του στη θάλασσα. Από την ηρεμία και τα σαφή όρια των λιμνών και των ποταμιών, πέρασε στο απέραντο βασίλειο του Ποσειδώνα που ήταν ανοιχτό μόνο για τους τολμηρούς και τους ριψοκίνδυνους.
Ο Ησίοδος λέει ότι στην Αίγινα κατασκευάστηκαν τα πρώτα πλοία, ενώ ο Διονύσιος ο Καρχηδόνιος αποδίδει αυτή την τιμή στους Αιγύπτιους. Στο Αιγαίο όμως φαίνεται πως βρήκαν το χώρο για τη γοργή τους εξέλιξη. Οι αρχαιολόγοι γνωρίζουν ότι από την τρίτη π.Χ. χιλιετία, τα αρχέγονα κυκλαδίτικα πλοία ταξιδεύουν μέχρι την Κύπρο, για να μεταφέρουν τον πολύτιμο χαλκό, το μέταλλο που χαρακτηρίζει ολόκληρη την εποχή από το 3000 έως το 1100 π.Χ.. Άλλα ταξιδεύουν στη Μήλο μεταφέροντας από εκεί την οψιδιανή πέτρα που χρησιμεύει στην κατασκευή εργαλείων. Και άλλα παραμονεύουν, για να κουρσέψουν…
Τα χίλια εκατόν ογδόντα έξι πλοία που έπλευσαν προς την Τροία, όπως αναφέρει ο Όμηρος στη δεύτερη ραψωδία της Ιλιάδας, αποτελούν τον πρώτο στόλο που αναφέρεται στην παγκόσμια ιστορία. Τα πλοία έχουν ναυπηγηθεί σε πολλές διαφορετικές περιοχές της Ελλάδας και ο Όμηρος μας δίνει μια πλουσιότατη περιγραφή των πλοίων και των εξαρτημάτων τους, αναφέροντας όρους όπως επηνεγκίδες, πρυμνήσια, υπέρες, επιτόνους και προτόνους, ιστούς, πρώρα, πρύμνα, ερέτες και πολλές άλλες λεπτομέρειες που δείχνουν ότι η ναυτική τέχνη και η ναυπηγική βρίσκονταν σε υψηλό βαθμό ανάπτυξης.
olympias sailing.jpg (42464 bytes)Πλούσια και ενδιαφέρουσα βιβλιογραφία για την Ιστορία και Αρχαιολογία των πλοίων θα βρείτε στη διεύθυνση http://www.history.bangor.ac.uk/Shipspecial/SHIP_int.htm
Το αριστούργημα της αρχαίας ελληνικής ναυπηγικής ήταν, χωρίς αμφιβολία, η τριήρης. Ο Θουκυδίδης αναφέρει ότι οι πρώτοι που ναυπήγησαν τριήρεις ήταν οι Κορίνθιοι (περί το 700 π.Χ.). Οι τριήρεις ήταν μακριά και στενά πλοία με τρεις σειρές κωπηλατών, έναν ιστό και αρκετά πολύπλοκη εξάρτηση. Το μήκος τους έφτανε τα 40 μέτρα και όπως λένε οι μελετητές της ναυπηγικής, οι αρχαίοι Έλληνες είχαν επιλύσει με τον καλύτερο τρόπο ένα πρόβλημα που αντιμετώπισαν και πάλι οι ναυπηγοί είκοσι αιώνες μετά: να συνδυάσουν το μικρότερο βύθισμα και τα λιγότερα σε έκταση ύφαλα με την ισχυρότερη πρόωση και τη μεγαλύτερη δυνατή επιθετική ικανότητα. Το πλήρωμά της αποτελείτο από 200 άνδρες περίπου, από τους οποίους οι 150 ήταν ερέτες (κωπηλάτες) και οι υπόλοιποι αξιωματικοί και οπλίτες.
Σήμερα, πλέει στις θάλασσες η “Ολυμπιάς”, μια σύγχρονη τριήρης, που ναυπηγήθηκε το 1987 στην Ελλάδα, στα πρότυπα των αθηναϊκών πλοίων του 4ου και 5ου π.Χ. αιώνα, σύμφωνα με τα σχέδια που εκπόνησε ο ναυπηγός John Coates. Στην Οξφόρδη, στη διεύθυνση http://www.atm.ox.ac.uk/rowing/trireme.html , φιλοξενείται η “Ένωση της Τριήρους”, που επανδρώνει με διεθνή πληρώματα την “Ολυμπιάδα” για τη συμμετοχή στις διάφορες επετειακές εκδηλώσεις.
"Κοίταξε, Οδυσσέα. Ταξιδεύοντας, να έχεις αριστερά το αστέρι που λέγεται Μεγάλη Άρκτος."
kopais.jpg (37294 bytes)Για να ξανοιχτούν στα πέλαγα, μακριά από τα σημάδια της στεριάς, οι αρχαίοι ναυτικοί έπρεπε να έχουν τρόπο για να προσανατολιστούν. Η οδηγία της Καλυψώς στον Οδυσσέα, δείχνει πόσο σημαντική ήταν η πρόοδος της αστρονομίας για τα μεγάλα ταξίδια. Οι περισσότεροι μελετητές πιστεύουν ότι οι αρχαίοι Έλληνες δεν γνώριζαν τον εξάντα ή κάποιο άλλο γωνιομετρικό όργανο, για να υπολογίζουν το ύψος του ήλιου και των άλλων ουράνιων σωμάτων. Και παρ' ότι η πρώτη χάραξη χαρτών αποδίδεται από τον Στράβωνα, στον αστρονόμο Αναξίμανδρο τον Μιλήσιο, στις αρχές του 6ου π.Χ. αιώνα, δεν φαίνεται να χρησιμοποιήθηκαν από τους ναυτικούς παρά στην Ελληνιστική Eποχή.
Το 1901, στα Αντικύθηρα, σφουγγαράδες ανακαλύπτουν ένα ναυάγιο από όπου ανασύρθηκε ένα περίεργο αντικείμενο που έμελλε να δημιουργήσει πολλές διαμάχες σχετικά με την τεχνολογία των αρχαίων Ελλήνων. Ήταν ένας μηχανισμός με γρανάζια που η ακτινοσκοπική εξέτασή του στο Κέντρο Ερευνών "Δημόκριτος" από τον καθηγητή Derek de Solla Price του Πανεπιστημίου Yale, με τη συνεργασία του Έλληνα Πυρηνικού Φυσικού Χαρ. Καράκαλου, το 1973, αποκάλυψε ότι ήταν ο πιο πολύπλοκος μηχανισμός που είχε κατασκευαστεί μέχρι το 1200 μ.Χ.! Πρόκειται για ένα μηχανικό υπολογιστή που δείχνει τις κινήσεις του Ήλιου, της Γης και της Σελήνης με μεγάλη ακρίβεια.
Βέβαια, υπήρχαν προηγούμενα αναφορές για ένα μηχανισμό που έδειχνε την κίνηση του Ήλιου και των πλανητών και που ήταν το πρώτο "πλανητάριο", αλλά ελάχιστοι πίστευαν ότι οι τεχνίτες της εποχής διέθεταν εργαλεία και γνώσεις για να κατασκευάσουν μηχανισμούς τέτοιας πολυπλοκότητας. Στο Εθνικό Μουσείο, εκτός από τα τμήματα του μηχανισμού που βρέθηκαν στο ναυάγιο, υπάρχει αναπαράσταση του “Υπολογιστή των Αντικυθήρων” και στη διεύθυνση http://www.mcs.drexel.edu/~crorres/Archimedes/Sphere/SphereIntro.html    υπάρχουν πληροφορίες και εικόνες του "πλανητάριου" του Αρχιμήδη.
Τα "Μεγάλα έργα"
Η διώρυγα των Μινύων
lever.jpg (49423 bytes)Τα μεγαλύτερα αρδευτικά έργα της αρχαιότητας πραγματοποιήθηκαν πριν από 3.500 χρόνια περίπου στην πεδιάδα της Κωπαϊδας. Εκεί κατοικούσαν οι Μινύες του Ορχομενού, που επιχείρησαν να αποξηράνουν την Κωπαΐδα που πλημμύριζε από τα νερά του Κηφισού και του Μέλανα. Για να το πετύχουν, εκτέλεσαν μια σειρά από έργα που το μέγεθος και η τεχνική τους εκπλήσσουν τους σύγχρονους μελετητές. Κατασκεύασαν διώρυγα με μήκος περίπου 43 χιλιόμετρα, πλάτος 40 μέτρα και βάθος 5 μέτρα, όπου συγκεντρώνονταν όλα τα ύδατα και διοχετεύονταν στο σημερινό κόλπο της Λάρυμνας. Τα αρδευτικά τους έργα διατηρήθηκαν για εκατοντάδες χρόνια και καταστράφηκαν από σεισμούς το 1.100 π.Χ.
http://zeus.cs.uoi.gr/~baga/ancTechn.html .

Η Σήραγγα του Ευπαλίνου
Το 520 π.Χ. ο τύραννος της Σάμου Πολυκράτης, χρηματοδότησε μια σειρά από έργα που εντυπωσιάζουν ακόμα και σήμερα. Το πιο σημαντικό από αυτά ήταν η σήραγγα που κατασκεύασε ο μηχανικός Ευπαλίνος, διαμέσου του όρους Άμπελος (ύψος 300 μ.), για να υδροδοτηθεί η πρωτεύουσα του νησιού. Η σήραγγα έχει μήκος 1040 μ. και διατομή 1,80x1,80. Η κατασκευή της άρχισε ταυτόχρονα και από τις δύο πλευρές και προχώρησε με εντυπωσιακή ακρίβεια έτσι, ώστε τα δύο συνεργεία να συναντηθούν στο μέσο της απόστασης με ελάχιστη απόκλιση!

Το Ηραίο της Σάμου
Ένα άλλο μεγάλο έργο που χρηματοδότησε ο Πολυκράτης, ήταν ο περίφημος ναός της Ήρας, με 134 κίονες ύψους 22 μ. και κιονόκρανα ύψους 3μ.! Λέγεται ότι η οικοδόμηση του ναού συνεχίστηκε για εκατοντάδες χρόνια και δεν ολοκληρώθηκε ποτέ, λόγω έλλειψης υλικών… Ο μοναδικός κίονας που διασώζεται σήμερα, τοποθετείται στην Ελληνιστική Περίοδο.

Αυτά τα θαυμαστά “μεγάλα έργα” ήταν αποτέλεσμα της εργασίας μηχανικών πολλών διαφορετικών ειδικοτήτων που εργάζονταν κάτω από τις εντολές του αρχισχεδιαστή ή αρχιμηχανικού. Αυτών τα ονόματα και η φήμη έχουν διατηρηθεί μέχρι τις μέρες μας, χωρίς όμως να υπάρχουν πολλά στοιχεία για τα σχέδια, τις μεθόδους και τις γνώσεις τους. Η συστηματοποίηση όλων των πληροφοριών, όχι μόνο για τις τεχνικές αλλά πριν απ’ όλα για τις επιστημονικές γνώσεις, την αστρονομία, τη φυσική, τη ζωολογία τη βοτανική, τη γεωγραφία, ήταν το χαρακτηριστικό μιας άλλης εποχής, όταν ακόμα και η κατοικία των θεών έγινε αντικείμενο τριγωνομετρικών επιμετρήσεων και μελέτης…
Είναι η εποχή που αρχίζει ουσιαστικά με την εκστρατεία του Μ. Αλεξάνδρου και μαζί με τον ελληνικό πολιτισμό που διαχέεται στην Ασία και αποκτά παγκόσμια χαρακτηριστικά, συστηματοποιούνται η επιστημονική γνώση και η τεχνολογία και επιδιώκεται να εφαρμοστούν σε όλες τις δραστηριότητες του ανθρώπου.
Γιάννης Γιανναράκης

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου